Wyposażenie Kościoła Grocholickiego w Srebra, Miedź, Cynę i Żelazo (strony 9-11)

Kolejne strony Inwentarza Kościoła Grocholickiego za czasów restauracji tegoż spisany (1788-1812) zawiera wykazy wyposażenia kościoła. Na stronach 9-11 tegoż inwentarza można odnaleźć wykaz wyposażenia w sprzęty wykonane z srebra, miedzi, cyny i żelaza. Jak cenne w tym czasie były przedmioty wykonane z tych materiałów świadczy szczegółowość tego opisu. Zawarto w nim zarówno wykaz naczyń liturgicznych (monstrancja, kielichy, relikwiarz), szat i koron srebrnych z obrazów znajdujących się w ołtarzach kościelnych, lichtarzy, krzyży kościelnych, dzwonów i dzwonków jak i zawiasów, antab, skobelków i zamków w drzwiach i drzwiczkach. Jak pisze w Inwentarzu ksiądz Kafarski większość starych i dawnych rzeczy wymagała reperacji i odnowienia a znaczna część wyposażenia została zakupiona właśnie przez księdza Kafarskiego.

---

Niestety tak jak przy poprzednich stronach sporych trudności nastręczyły łacińskie zwroty i nazwy przedmiotów. Niejednokrotnie pismo sporządzającego inwentarz księdza nie pozwalało na dokładne odczytanie kilkunastu fraz i zwrotów. Ksiądz Kafarski zaczynając pisać stronę starał się pisać czytelnie jednak z biegiem linijek pismo stawało się coraz mniej czytelne i końcówki każdej ze stron zawierają więcej nieodczytanych wyrazów. Co ciekawe z przedstawionego wykazu można wnioskować, że pomiędzy kruchtą a kościołem pod chórem istniały tzw. czarskie lub tez carskie wrota (drzwi), otwierane tylko podczas mszy i innych nabożeństw (wyjątkiem były dni świąteczne kiedy to były otwarte dzień i noc), natomiast przez resztę dnia wierni mogli wejść jedynie do przedsionka kościelnego. Zapraszam do lektury a w następnej turze przedstawimy opis znajdujących się w kościele szat liturgicznych i chorągwi czyli "Apparaty i bielizna kościoła Parafialnego Grocholic".

Inwentarz kościoła parafialnego Grocholickiego za czasów restauracyji tegoż spisany. Co się zreperowało, pobudowało i przysposobiło.

­________________________________________________________________________________

Srebra

1. Monstrancja duża cała srebrna stara jak jest opisana w inwentarzu

pod rokiem 1762: w metrycji (???) i do którego kilku pręcików

w promieniach brakuje srebrnych …. [nieczytelne] i wypolerowana.

2. Krzyż srebrny na pół łokcia długi z promieniami srebrnymi i czterema

Ewangelistów twarzami pozłoconymi, stary ale nowo przerobiony i odnowiony.

3. Kielichów jest trzy z patenami są. Stare były złe i połamane, w wszystkich

jeden kazałem przerobić z pateną nową i w środku (interia – przyp. autora)

pozłociłem konsekrować, środkiem z imieniem moim imper (??) wysztychowany.

Dwa kielichy pozostałe z patenami stare, potrzebują reparacji.

4. … [niestety całe zdanie po łacinie do odczytania dla specjalisty]

5. Relikwiarz srebrny wokół mający promienie srebrne, częścią

pozłocone, z krzyżykiem przynitowanym też srebrnym, zamiast relikwii

...[nieczytelne] DeJ mający.

6. Religarz (?) duży z promieniami wysztychowany razem wkoło cały

srebrny, w środku za szkłem jak monstrancji zamknięciem

i drutem srebrnym przyśrubowanym z pieczęcią autentyczną

… … … [trzy łacińskie wyrazy odnoszące się do pieczęci], ten

Religarz cały nowy srebrny … [nieczytelne]

strzaty jest od śp. Jana Trepki … [nieczytelne] darowany.

7. Puszka do chorych srebrna, na kształt pateny z … [nieczytelne]

srebrnym i zamknięciem stara

8. Sukienek srebrnych dwie, jedna Pana Jezusa, druga matki

jego … [nieczytelne] okrywające. Stare ale nowo jak ołtarz tak

obraz Matki Boskiej odnowione i wypolerowane.

9. Koron srebrnych pozłacanych na wielkim ołtarzu dwie

na Ołtarzu Matki Boskiej drugie dwie pozłocone, jedna duża

druga mniejsza i litery srebrne Sancta Maria … [nieczytelne]

pozłocone wokół głowy obrazu Matki Boskiej.

10. Koron srebrnych u Pana Jezusa koronacji dwie,

jedna cierniowa robota, druga gładka i berło półtora łokcia długie

z rękojeścią i przepasaniem ręki PJ [Pana Jezusa] srebrne to

wszystko nowe od JWPP [Jaśnie Wielmożnych Państwa] Adama i Jadwigi z Umięckich

Kameckich (chodzi prawdopodobnie o dziedziców z Zawadowa) sprawione a ode mnie robota zapłacona.

11. Wokół serca dwa ozdobne srebrne, na jednym Imię Jezus

a na drugim Imię Maria. Od JP [Jaśnie Pana] Krzyckiego sprawione

na obrazie Matki Boskiej Szkaplerznej

Wotum … [nieczytelne] posrebrzone mosiężne u Pana Jezusa.

12. Łubek srebrnych pozłacanych … [nieczytelne] i zarnice dwie

te zaraz po ślubie korony dwie i zarnice JP {Jaśnie Pany} Biloskie

darowały na obraz Matki Boskiej wstążki białe do zawieszania.

13. Lichtarzy posrebrzanych srebrem prawdziwym – 6

Korali dużych i drobnych na szyi MB [Matki Boskiej] sznurków – 28

14. Pereł … [nieczytelne] białych sznurek jeden pleciony z selbertyną (??)

15. Kolczyki dwa w srebro obramowane, kamieni większych – 9

małych – 21 w jednym, w drugim kamieni większych – 8

mniejszych – 20, Rok 1802 do … [nieczytelne]

Pany … [nieczytelne] z Wężyków Bilowskiej dane

Miedź

Zastałem garniec z pokrywą stary, zły, dziurawy i nieuzyteczny

kazałem z niego według J[aśnie] W[ielmożnego] J. K. [nieczytelne]

audytora prymutialnego dyspozycji, potrzebniejsze rzeczy zrobić

1. kociołek miedziany do święconej wodyz ważnym prętem

żelaznym, ten jest cały nowy z garca zrobiony

2. lichtarzy miedzianych jest cztery a bardziej mosiężnych

dwa większych i dwa pomniejszych starych na wielkim ołtarzu

3. lichtarzyków przed cyborium* małych mosiężnych dwa także

4. kociołek w chrzcielnicy miedziany stary zreperowany i wybielony jeden

5. trybularz mosiężny z łańcuszkami i kociołkiem na węgle żelaznym,

nowy jeden, łódka do kadzidła blaszana stara zamiast

srebro w drewno oprawiona z łyżeczką cynową nową

6. fajerka mosiężna do ognia przynoszenia stara

7. Dzwonków mosiężnych sprawiłem trzy nowych, jeden do

ołtarza większy, a dwa maleńkie do bursów* do chorych przypięte

8. Dzwonków do ołtarzy starych dawnych jest 5

9. Dzwonów dużych na dzwonnicy 4, dwa duże a dwa

małe ale jeden z małych klekot, te wszystkie dawne i stare

tylko okiw[?] ich nowo zreperowany. Piata na kościele

sygnaturka w kopule z rzemieniem surowe [nieczytelne]

całkowitym nowym długim. Szósty dzwonek przy zakrystii

10. Gałka na kopule pod krzyżem na kościele miedziana 6 garncowa pozłacana – 1

11. Dzwonek u woreczka ------------------------------------ - 1

Cyna

Cynowych lichtarzy dużych jest ----- 6

złych cztery z przydatkiem nowo przelane a dwa stare

Cynowych lampionów przed ołtarzami nowych jest --- 3

z łańcuchami duże też wszystkie, trzy nowo sprawione

lampiony do każdego ołtarza na sznurach drutowych

także lawatarz* cynowy sprawiłem nowy inficperalanti [?]

kwartowy z krzyżykiem na wierzchu i kurkiem brązowym

i miednicą cynową dużą z tablaturą [ozdobna zasłona] [nieczytelne] --- 1

vasculum [?] cynowe podwójne [nieczytelne] dawne --- 1

vasculum [?] cynowe [łaciński zwrot niezrozumiały] pojedyncze dawne --- 1

vasculum [?] cynowe potrójne [nieczytelne] nowe sprawione --- 1

łyżeczkę nową do kadzidła nową sprawiłem --- 1

łódka do kadzidła blaszana stara w postumencie drewnianym --- 1

krucyfiksy małe cynowe na krzyżykach drewnianych przed ołtarzami --- 2

Żelazo

lichtarzyków we trzy do krzyżów Dedicationis nowych - 12 [przypis przy pierwszej stronie]

Indexów blaszanych nad zakrystią [nieczytelne] odnowione malowane --- 2

Drzwi żelazne z zamkiem [nieczytelne] do skarbca duże stare dawne --- 1

Zamków z kluczami u zakrystii francuskich u drzwi dużych i pobocznych --- 3

Rękojeści okrągłych w drzwiach u zakrystii ---- 2

Sufrygli* u zakrystii --- 2

Sufrygli u dużych drzwi z prętem u góry dużych --- 2

Surfrygli u pobocznych drzwi --- 2

Sufrygli angielskich u czarskich drzwi --- 3

Pręty z bączkami mosiężnymi u firanek na ofiarę żelaznych --- 2

Zawiasów angielskich u kratek u drzwiczków --- 4

Zawiasów dużych w drzwiach dużych z hakami umocowanymi --- 6

Zawiasów u pobocznych drzwi z hakami umocowanymi --- 4

Zawiasów u drzwi zakrystii z hakami umocowanymi --- 4

Zawiasów u drzwi czarskich we trzy jest --- 4

Zawiasów u drzwi pobocznych pod chórem wejście [nieczytelne] --- 8

Zawiasów [nieczytelne] w kruchcie --- 4

Klamek żelaznych z antabkami u tychże drzwi w kruchcie --- 2

Klamek żelaznych u drzwi czarskich pod chórem pobocznych z[nieczytelne] --- 2

Haczyków u drzwi na chór i drugich drzwi od muru skrytki --- 2

Zasuwka u drzwi na chór --- 1

Prętów żelaznych na chórce, które chór trzymają --- 4

Prętów u struktury organów które strukturę trzymają --- 2

Bakaysów [???] z całego chóru tablatury trzymających żelaznych w murze --- 12

Bakaysów [???] u tablatury na ofiarę przy ołtarzu wielkim --- 4

Bakaysów [???] u ołtarza Matki Boskiej --- 4

Bakaysów [???] u ołtarza Aniołów Stróżów --- 4

Haków dużych do [nieczytelne] przymocowania Ołtarza Matki B[oskiej] --- 2

Ankrów* żelaznych dużych w kopule sygnaturki --- 8

Kunek czyli klamek do chorągwi żelaznych --- 16

Zawiasków angielskich u lustra przy szafce w zakrystii --- 2

Haczyk mały u lustra czyli zwierciadła w zakrystii --- 1

Krzyż żelazny 5 łokciowy dubeltowy kanty pozłacane na kopule --- 1

Krzyż żelazny 3 łokciowy płaski fangestem pozłacany i vertice Prezbiteri --- 1

Krzyż żelazny łokciowy na dachu większego chóru kościoła --- 1

Krzyż mały pozłacany z chorągiewką złoto malowany nad facjatą --- 1

Te wszystkie krzyże żelazne na dachu kościelnym są w filarkach malowanych

zielono [nieczytelne] na kopule blachą i [nieczytelne] u kopuły duże pobite

Krzyż płaski żelazny w filarku zielono malowanym nad kruchtą --- 1

Krzyż żelazny 3 łokciowy na dzwonnicy [nieczytelne] pozłacany --- 1

Zawiasów u drzwi do kostnicy i dzwonnicy nowych --- 2

Klamka z antabką u tychże drzwi nowa --- 1

Skobel do zamykania na kłódkę u tych drzwi dzwonnicy nowy --- 1

Pręt żelazny w skale u skarbca [nieczytelne] --- 1

To wszystko żelastwo jest nowe sprawione podczas całego teraz remontowania

Antabów żelaznych w starych szufladach na apparaty --- 4

Zawiasków u szafki gdzie książki żelaznych --- 2

Zawiasków u cymberium --- 2

Zawiasków u szafki w murze na [nieczytelne] --- 2

Zameczek prosty u drzwiczek do cymberium z kluczykiem --- 1

Zameczek prosty u szafki gdzie [nieczytelne] z kluczykiem --- 1

Skarbonka żelazna i zawiasami zamkiem i szkobelkiem z kłódką u ołtarza

Matki Boskiej zielono malowana kwartowa kwadratowa --- 1

Skarbonka na postumencie [nieczytelne] u Wielkiego Ołtarza kwartowa kwadratowa

z zawiaskami, skoblem łańcuszkowym i kłódką z kluczykiem --- 1

Lustro łokciowe czyli zwierciadło w zakrystii w drzwiczkach u szafki na

kielichy w ramkach orzechowych, po rogach sztuczki snycerską robotą

cztery pozłacane, w środku tego zwierciadła P[an] Jezus Ukrzyżowany

do ubierania się do mszy – Ja sprawiłem to zwierciadło --- 1

[dwie linijki nieczytelne przekreślone]

Lusterek na Ołtarzu Matki Boskiej rzniętych --- 2

Lusterek na Ołtarzu P[ana] J[ezusa] Koronacji rzniętych --- 2

Pręcik drutowy z kołkami 12 mosiężnymi u firanek obrazu Matki B[oskiej] --- 1

Pręcik drutowy z kołkami mosiężnymi u firanek obrazu koronacji P[ana] J[ezusa] --- 1

Prętów w oknie okrągłym w facjacie pod dach – żelaznych na krzyż --- 2

Prętów do okien z bęczkami żelaznych wszystkich, które okna w ołów

z szybami oprawne trzymają i odtwierdzają od tafli --- 108

Wszystko żelastwo nowe i zreperowane.

Żelazo do opłatków z [nieczytelne] sztychowane bardzo dobre --- 1

Cyrbich [???] żelazny angielski oprawny nowy sprawiłem --- 1

Cyrbich [???] do komunikantów [nieczytelne] --- 2

[nieczytelne] z trzema łańcuszkami mosiężnymi z starego [nieczytelne] --- 1

Kluczy od kościoła zamków [dalej dwie linijki nieczytelne]

* Cyborium (puszka) i custodia to naczynia służące do przechowywania lub przenoszenia Najświętszego Sakramentu (cyborium z łac. ciborium czara, kielich,

* Bursa sztywna torebka służąca do przechowywania cyborium z komunią święta.

* Lawaterz lub lawatarz, lavabo lub lawabo, lavatorium lub lawatorium 1. Umywalnia kapłańska w kościołach, zwykle w zakrystii, służąca do mycia rąk przed mszą, wykonana z różnych materiałów, często bogato ornamentowana. Była umieszczana przy ścianie, nadwieszana lub sięgała do posadzki.

* Sufrygiel – zasuwka, zasuwa, rodzaj zamka 

* Ankier lub ankra, z niem. Anker — kotwica, po polsku kotew, kotwa, szyna żelazna, służąca do związania z sobą części budowli, zwłaszcza murowanych, narażonych na oddalenie się od siebie, jak np. sciany przeciwległe sobie, lub belki drewnianej z murem. Końce ankrów opatrzone są uchami dla zaciągnięcia zawłok (szplintów). Jest to zatem zwora, spięcie żelazne, podobne nieco do kotwicy.